Andrzej Polkowski

Andrzej Polkowski (ur. 5 września 1939 r., zm. 5 września 2019 r.) — polski tłumacz, pisarz i archeolog.

Działalność

Od wczesnych lat rozwijał zainteresowania literaturą i historią (w dużej mierze dzięki swojemu ojczymowi, Witoldowi Ostrowskiemu, profesorowi literatury angielskiej). Z wykształcenia jest archeologiem, był także redaktorem Instytutu Wydawniczego PAX, a także wydawnictwa Pelikan. Tłumaczył homilie papieża Jana Pawła II w serii papieskiej wydawanej właśnie przez instytut. Znany jest jednak przede wszystkim z pracy tłumacza książek dziecięcych i młodzieżowych. Tłumaczenie właśnie tego gatunku wymaga dostosowania się do języka, z które młodzi ludzie na co dzień używają. Polkowski nie miał z tym problemu, ponieważ wiele lat działał w Towarzystwie Nasz Dom, które zajmuje się pomocą dzieciom bez opieki rodzicielskiej.

W 1974 roku Andrzej Polkowski napisał książkę „Świadectwo Teilharda”, biografię francuskiego filozofa, Pierre Teilhard de Chardin, którego pan Andrzej jest wielkim fanem.

Tłumaczenie Harry'ego Pottera

Najbardziej znanym tłumaczeniem Polkowskiego jest seria „Harry Potter”, która przyniosła mu dużą popularność w Polsce, szczególnie za mistrzowskie przełożenie nazw własnych i rewelacyjne wychwytywanie wszystkich niuansów językowych i angielskich gier słów. Charakterystyczne dla Polkowskiego jest także dodawanie na każdej z serii książek o Harrym Potterze słowniczka dla ciekawskich, w którym wyjaśnił, dlaczego przetłumaczył daną nazwę, tak, a nie inaczej. W jednym z takich dodatków wspomniał o zaklęciu Maltranslatora, które przeszkadza mu czasami w tłumaczeniu, a zostało rzucone przez jakiegoś złego czarodzieja. Nie wiemy, czy Polkowski faktycznie był czasami w zasięgu tego strasznego czaru, jednak zaklęcie to trzeba uznać za niekanoniczne, za to samo tłumaczenie za wyśmienite. Samych błędów w tłumaczeniu właściwie trudno dostrzec, bo pan Andrzej bardzo wiernie przełożył tekst angielski na język polski. W przeciwieństwie do kolegów po fachu, m.in. z Holandii lub Norwegii, nie tłumaczył nazwisk, a jedynie imiona (np. Arthur – Artur, Cornelius – Korneliusz). Polkowski bardzo starannie tłumaczył Harry'ego Pottera, tłumaczenie jest wysokiej jakości. Wadą było to, że fani musieli na nie długo czekać – książki w języku polskim zawsze wychodziły z około rocznym opóźnieniem względem premiery światowej.

Tezaurus

W 2004 roku Andrzej Polkowski razem z Joanną Lipińską napisał „Tezaurus czyli Skarbiec wiedzy o czarodziejach, duchach, mugolach, zwierzętach, roślinach, miejscach, przedmiotach, zaklęciach, instytucjach i ideach w książkach Harry Potter i... (od I do IV tomu). Jest to krótki przewodnik, dla ludzi, którzy czytając Harry'ego Pottera gubią się w mnogości nazw własnych, w książce napisane jest także na dokładniej stronie co wystąpiło, wypisane są nazwy angielskie – tomy od pierwszego do czwartego. W owym czasie, Harry Potter Wiki jeszcze nie istniała, a kolejne części wychodziły w dużych odstępach czasu, co nie ułatwiało bycia na bieżąco – warto więc było posiadać taki Tezaurus, bo z pewnością przydał się wielu osobom. W 2008 roku wydano kolejnego „Tezaurusa”, tym razem w wersji od pierwszego do siódmego tomu. Są tam ponadto informacje z Quidditcha przez wieki i Fantastycznych zwierząt – w sumie ponad 1000 haseł, najlepsza drukowana encyklopedia o Harrym Potterze, której już w tej chwili nie można zakupić w księgarni, a co najwyżej na portalach aukcyjnych za znaczne ceny. Joanna Lipińska, współautorka Tezaurusa wspominała później (PotterCon 2015), że tworzenie tych książek to była bardzo żmudna i wyczerpująca praca. Wydawcą został Wojciech Cejrowski, który wedle swojego opisu, sam z Tezaurusa korzystał.

Oprócz Harry'ego Pottera, Polkowski przetłumaczył m.in. Opowieści z Narnii, które, jak powiedział w jednym z wywiadów, ceni bardziej za głębszy przekaz, albo cykl Olimpijscy Herosi popularnego pisarza amerykańskiego Ricka Riordana.

Tłumaczenia Harry'ego Pottera

• 2000 – Harry Potter i Kamień Filozoficzny
• 2000 – Harry Potter i Komnata Tajemnic
• 2001 – Harry Potter i więzień Azkabanu
• 2001 – Harry Potter i Czara Ognia
• 2002 – Quidditch przez wieki
• 2002 – Fantastyczne zwierzęta i jak je znaleźć
• 2004 – Harry Potter i Zakon Feniksa
• 2006 – Harry Potter i Książę Półkrwi
• 2008 – Harry Potter i Insygnia Śmierci
• 2008 – Baśnie Barda Beedle'a
• 2015 – Harry Potter i Kamień Filozoficzny (edycja ilustrowana)
• 2016 – Harry Potter i Komnata Tajemnic (edycja ilustrowana)

Inne tłumaczenia

• 1983 – Całun Turyński (Ian Wilson)
• 1985–1989 – Opowieści z Narnii (C. S. Lewis)
• 1989–1991 – Trylogia międzyplanetarna (C. S. Lewis)
• 1993 – Demon Ciemności (T. Lee)
• 1996 – Demon Nocy (T. Lee)
• 1994 – Szardik (R. Adams)
• 1999 – Wróbel (M. D. Russel)
• 2000 – Dzieci Boga (M. D. Russel)
• 2002 – Hobbit, czyli tam i z powrotem (J. R. R. Tolkien)
• 2005 – Opowiadania dla dzieci (I. B. Singer)
• 2009 – Trylogia kosmiczna (C. S. Lewis)
• 2010 – Księga Dżungli (R. Kipling)
• 2010 – Klątwa miliardera i tajemniczy diament (R. Newsome)
• 2011 – Odlotowe sowy (F. Polednik, jr)
• 2011 – Zagubiony heros. Olimpijscy Herosi I. (R. Riordan)
• 2012 – Syn Neptuna. Olimpijscy Herosi II. (R. Riordan)
• 2012 – Pamiętniki Półbogów. Olimpijscy Herosi. (R. Riordan)
• 2013 – Znak Ateny. Olimpijscy Herosi III. (R. Riordan)
• 2014 – Dom Hadesa. Olimpijscy Herosi. IV. (R. Riordan)
• 2014 – Krew Olimpu. Olimpijscy Herosi. V. (R. Riordan)
• 2014 – Wyspa skarbów (R.L. Stevenson)
• 2015 – Piotruś Pan (J.M. Barrie)

Wywiady

• Ciekawy wywiad z Andrzejem Polkowskim na ksiazka.net.pl z 2006 roku
• Wywiad z tej samej strony, po premierze Insygni
• Wywiad z 2016 roku na Strefie Czytacza (HP Kolekcja)
• Wywiad z 2003 roku na Dziurawym Kotle

Zobacz też

• Hanna Lützen
• Isabel Fraga
• Gili Bar-Hillel